يادگار سردار سازندگي در نظام سلامت
همزمان با گسترش وسيع شبكه‌هاي بهداشتي-درماني، پوشش ايمن‌سازي افزايش يافت. بطوري كه در سال ۱۳۷۴ پوشش واكسيناسيون پوليو، به ۹۷ درصد، ثلاث، ۹۷ درصد، سرخك، ۹۵ درصد، ب ث ژ، ۹۹ درصد، كزاز زنان باردار، ۸۲ درصد و هپاتيت B، ۸۱درصد رسيد. در سال ۱۳۷۶ نيز يك بسيج ايمن‌سازي كودكان عليه سرخك با واكسيناسيون ۵٫۶ ميليون نفر در گروه سني ۹ ماه تا ۱۵ سال انجام شد.
به گزارش سلامت نیوز، روزنامه تعادل نوشت: خبر درگذشت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني ناگهاني از راه رسيد؛ به فاصله‌يي كوتاه از انتشار خبر بستري شدنش در بيمارستان. فاصله‌يي كوتاه كه احتمالا سخن حسن قاضي‌زاده هاشمي، وزير بهداشت دولت حسن روحاني، مي‌تواند پرش كند. قاضي‌زاده پيش از آنكه سخنش را تكذيب كند و پس بگيرد، از همراه نبودن تيم پزشكي گفته بود و كوتاهي پزشكان. قلبِ سازندگي درحالي در بيمارستان شهداي تجريش ايستاد، دو دولت سردارش عملكردي قابل قبول در توسعه استانداردهاي بهداشتي ايران به جا گذاشت. آنچه از پي مي‌آيد مروري است بر مهم‌ترين فعاليت‌هاي دو دولت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در حوزه بهداشت و سلامت، از مجراي «گزارش اجمالي عملكرد ۳۰ساله وزارت بهداشت».
طي سال‌هاي ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۲ صنايع داروسازي به بخش‌هاي خصوصي و نيمه خصوصي واگذار شد و در سال‌هاي بعد نيز مشوق‌هاي لازم براي سرمايه‌گذاري در بخش صنايع داروسازي انجام شد. هماكنون تعداد كارخانجات داروسازي در ايران به ۷۰ كارخانه مي‌رسد.
طرح بازآموزي جامعه پزشكي در سال ۱۳۶۸ به مجلس شوراي اسلامي ارائه شد و پس از طي مراحل خاص و اصلاحات لازم در مهر ماه ۱۳۶۹ با پنج سال اجراي آزمايشي به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد. با پايان يافتن دوره پنج ساله اول بازآموزي جامعه پزشكي كشور و اتمام مدت قانون ياد شده، اين قانون در آبان ماه ۱۳۷۴ بازنگري و اصلاح شد و در ارديبهشت ماه ۱۳۷۵ با قيد دو فوريت به تصويب نهايي رسيد.
به سبب وجود بيش از ۲۵۰۰ مركز پرتونگاري پزشكي، ۱۰۰ مركز پزشكي هسته‌اي، ۲۰۰ مركز سيتي‌اسكن و ۳۰ مركز پرتو درماني در كشور، قانون حفاظت در برابر اشعه در سال ۱۳۶۸ به مجلس شوراي اسلامي ارائه و تصويب شد.
با اجراي نخستين برنامه ۵ساله توسعه، كه از سال ۱۳۶۸ و آغاز به كار دولت اكبر هاشمي‌رفسنجاني آغاز شد. نرخ رشد جمعيت از ۳٫۲ در سال ۱۳۶۵ به كمتر از ۱٫۶ رسيده است. با اجراي اين برنامه ميزان ضريب باروري كلي جمعيت يا به عبارتي تعداد فرزنداني كه به‌طور متوسط از يك زن در طول دوره بارداري به دنيا مي‌آيند، در مقايسه با سال‌هاي ۱۳۵۷ و ۱۳۸۵ از ۶ به ۱٫۹ رسيد. ميزان تولد خام كه در شروع برنامه ۳۵ در هزار بود، در حال حاضر كمتر از ۲۰ در هزار است. به ادعاي گزارش وزارت بهداشت، در پيشرفت اين برنامه، «آموزش و ارتقاي سطح فرهنگ بهداشتي جامعه» نقش موثري داشته است كه در اين زمينه از تمام شيوه‌هاي آموزشي بهره گرفته شده است. در كنار آموزش، دسترسي گسترده، آسان و رايگان به تمام روش‌هاي پيشگيري فراهم شد. در اين راستا مراكز متعدد وازكتومي و توبكتومي راه‌اندازي شد و كارخانجات توليدكننده وسايل پيشگيري تقويت شدند. در سال انتشار گزارش، ميزان پوشش تمام روش‌هاي ضدبارداري ۷۹درصد بوده است و ميزان حاملگي‌هاي ناخواسته از ۳۰ درصد در سال ۱۳۶۸ به ۱۸٫۶درصد در سال ۱۳۸۴رسيده است.
كميته تحقيقات علوم پرستاري در سال ۱۳۶۸ تشكيل شد و از پي آن ۱۰۰۰ مركز مشاوره و ارائه خدمات پرستاري در منزل تاسيس شدند. از سال ۱۳۶۹ نيز سالانه ۶۰-۴۰ نفر دانشجوي بورسيه دوره‌هاي بلندمدت به خارج از كشور اعزام شدند.
احداث پالايشگاه پلاسماي خون، براي استحصال داروهاي بيولوژيك مشتق از پلاسماي خون انسان با ظرفيت پالايش پلاسما به حجم ۸۰ هزار ليتر در سال، در زميني به مساحت حدود ۴ هكتار در سال ۱۳۶۹ آغاز شد. در اين مجتمع علاوه بر ساختمان اصلي پالايشگاه، ساختمان حيوانات و تقطير الكل، منبع ذخيره آب و تاسيسات مورد نياز پيش بيني شده است. ماده اوليه اين كارخانه، پلاسماي سالم انساني است كه از اهداءكنندگان داوطلب گرفته مي‌شود كه پس از منجمد شدن در كيسه‌هاي پلاستيكي و در يك سيستم بسته و استريل به پالايشگاه وارد مي‌شود.
سرمايه‌گذاري عمده در راستاي ساخت تجهيزات پزشكي در سال‌هاي پاياني جنگ انجام گرفت و در سال ۱۳۶۸ شركت توليد صنايع پزشكي تاسيس شد كه ساخت و توليد ابزار پزشكي را به عهده داشت. در طول جنگ و دوران سازندگي در كشور، تمام صنايع رشد چشمگيري يافتند و توليد تجهيزات پزشكي نيز در كشور آغاز شد. از سال ۱۳۷۲ اداره كل تجهيزات پزشكي، ايجاد و كنترل كيفي و سياست‌گذاري توليد تجهيزات پزشكي را به عهده گرفت كه هماكنون اين ماموريت توسط «مركز مديريت و هماهنگي امور بازرگاني» انجام مي‌شود.
در سال ۱۳۷۰ «كميته ترويج تغذيه با شير مادر» تشكيل شد و از پس آن، مركز كشوري ترويج تغذيه با شير مادر تاسيس شد. فعاليت بسيار گسترده اين مركز تحولي در تغذيه با شير مادر به وجود آورد. علاوه بر آموزش عمومي از طريق رسانه‌ها، هزاران كارگاه آموزشي در سراسر كشور برگزار شد. امكان شركت در امتحان بورد تخصصي اطفال و زنان و زايمان براي دستياران اين ۲رشته، منوط به شركت در كارگاه‌هاي آموزشي يك هفته‌يي «تغذيه با شير مادر» شد. مركز كشوري ترويج تغذيه با شير مادر به دليل فعاليت‌هاي ارزنده خود به مركز همكار سازمان جهاني بهداشت تبديل شد. در سال ۱۳۷۴ قانون تغذيه با شير مادر و حمايت از مادران در دوران شيردهي به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد.
تا قبل از سال ۱۳۷۰ مديريت بيماري‌هاي غيرواگير تشكيلات خاصي نداشت و گروه‌ها و انجمن‌هاي تخصصي در اين برنامه‌ها مشاركت داشتند. در اين سال اداره كل مبارزه با بيماري‌هاي غيرواگير تشكيل شد و در زمينه بيماري‌هاي فشارخون، ديابت، بهداشت روان، حوادث و سوانح و… فعاليت داشت. هماكنون مديريت بيماري‌هاي غيرواگير در قالب يك مركز در حوزه معاونت سلامت انجام مي‌گيرد.
طرح جامع پيشگيري از بروز موارد جديد تالاسمي در سال ۱۳۷۱ به تصويب رسيد و برنامه كشوري پيشگيري از بتا تالاسمي ماژور در كشور در سال ۱۳۷۶ آغاز شد. با اجراي اين برنامه، سالانه بيش از ۷۰۰ هزار زوج قبل از ازدواج غربالگري مي‌شوند و از ميان آنها به‌طور متوسط ۲۵۰۰ زوج ناقل شناسايي و مشاوره ژنتيك مي‌شوند.
در سال ۱۳۷۲ تمام سازمان‌هاي منطقه‌يي بهداشت منحل و در دانشگاه‌هاي علوم پزشكي ادغام شدند و از پي آن دانشگاه‌هاي علوم پزشكي به دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي-درماني تغيير نام دادند.
در سطح مديريتي، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در سال‌هاي ۱۳۷۵ و ۱۳۸۰ به ترتيب با ميزان ۳۲٫۵ درصد و ۲۵٫۶ درصد از سهم كل مديران، بيشترين تعداد مديران زن را به خود اختصاص داده بود. دفتر امور زنان نيز با هدف توجه به برنامه‌ريزي با رويكرد جنسيتي و ايجاد فرصت‌هاي برابر در سال ۱۳۷۲ تشكيل و از آن زمان تاكنون فعاليت‌هاي چشمگيري را انجام داده است.
همزمان با گسترش وسيع شبكه‌هاي بهداشتي-درماني، پوشش ايمن‌سازي افزايش يافت. بطوري كه در سال ۱۳۷۴ پوشش واكسيناسيون پوليو، به ۹۷ درصد، ثلاث، ۹۷ درصد، سرخك، ۹۵ درصد، ب ث ژ، ۹۹ درصد، كزاز زنان باردار، ۸۲ درصد و هپاتيت B، ۸۱درصد رسيد. در سال ۱۳۷۶ نيز يك بسيج ايمن‌سازي كودكان عليه سرخك با واكسيناسيون ۵٫۶ ميليون نفر در گروه سني ۹ ماه تا ۱۵ سال انجام شد.
