کرمان تاب لرزش ندارد
آمادگی یکی از زلزله‌خیزترین استان‌های ایران
کرمان تاب لرزش ندارد
سلامت نیوز: «آوار براي ما فروريختن خانه و زندگي بر سرمان نبود؛ آوار وقتي بود که چشم بي‌جانمان نظاره‌گر کساني بود که هر روز شايد به سلام و خداحافظي‌اي، به سلام برساني، به خوشحال شدم ديدمتاني، ختم مي‌شد و حالا تکه‌تکه‌شان از زير خروارها خاک بيرون مي‌آمد. آوار براي ما فروريختن خانه و زندگي بر سرمان نبود، آوار همان جسم‌هاي بي‌جاني بود که تکه‌تکه مقابل ما بيرون مي‌آمد و فرياد و ناله‌هاي بعدش ويرانمان مي‌کرد.»
به گزارش سلامت نیوز، وقایع اتفاقیه نوشت: خسرو فقط ۹ سالش بوده که فروريختن بم را ديده، از دو روز پيش زمين چندباري لرزيده بوده اما کرمان جايي نيست که مردمش را زمين‌لرزه‌هاي کمتر از پنج ثانيه بترساند. تا اينکه در صبحگاه پنجم دي زمين مي‌لرزد و هر نشاني از حيات که تاکنون در بم بوده را از بين مي‌برد. خسرو و خانواده‌اش به اصرار پدر، شب را توي راهروي خانه و نزديک به در خروجي مي‌خوابند. موقع فرار، همه اعضاي خانواده چندبار زمين خورده‌اند تا اينکه کمد چوبي توي راهرو به سقف گير کرده و پناهگاهي شده براي زنده‌ماندنشان. خسرو مي‌گويد اگر آن کمد چوبي نبود آنها هم مثل هزاران نفر ديگر در زلزله بم جان باخته بودند. زلزله براي مردم کرمان چيز عجيبي نيست. خسرو بني‌اسدي مي‌گويد: «زلزله براي مردم کرمان خيلي عادي است. نوعي نگراني و بي‌خيالي توأمان در همه پس‌لرزه‌هايي که اينجا مي‌آيد، هست؛ مردم گاهي فکر مي‌کنند يک لرزش کوچک و گذراست اما بعد از تجربه‌هايي مثل زلزله بم و زرند، نگراني را در چشمشان مي‌توان ديد.»
کرمان روي گسل زلزله قرار دارد. ۱۸ گسل کاملا فعال در اين استان وجود دارد که به گفته زلزله‌شناسان، همه آنها توان بالقوه براي زلزله‌هاي بالاي هفت ريشتر را دارند.
گسل بم با طول حدود ۶۵ کيلومتر، يکي از گسل‌هايي است که از نظر طولي از گسل‌هاي ديگر اين استان کم‌خطرتر بوده اما فعاليت آن در سال ۸۲ يکي از شديدترين زمين‌لرزه‌هاي سال‌هاي اخير در کرمان و کشور را رقم زد. باوجود هشدارهاي کارشناسان درباره فعاليت گسل‌هاي فعال در کرمان به نظر مي‌رسد اين استان هنوز توانايي مقابله با اين بلاي طبيعي را ندارد و طبق گفته مسئولان استاني، هيچ تضميني وجود ندارد که زلزله‌اي با قدرت زلزله بم در سال ۱۳۸۲ يا زلزله زرند در سال ۱۳۸۳ باز هم همان ميزان تلفات را به‌دنبال نداشته باشد.
زلزله، همه‌جاي کرمان را تهديد مي‌کند
خسرو بني‌اسدي مي‌گويد: تمام يک سال چادرنشيني پس از زلزله را به‌خاطر مي‌آورد؛ روزهايي که در چادرهاي اسکان موقت به شب رسانده، لحظه‌به‌لحظه در ذهنش ثبت شده و مي‌تواند همه آنها را بدون ذره‌اي تغيير به‌خاطر آورد: «نزديک به يک سال چادرنشيني و بعد هم چند سال زندگي در کانکس‌هاي چندمتري را به یاد دارم. خيلي از آنهايي که زنده ماندند، بعد از زلزله براي هميشه از کرمان رفتند، بعضي‌ها مانند و با هزار مصيبت سرپناهي ساختند و هنوز هم بدهي‌شان را به دولت پرداخت نکرده‌اند و هر روز سايه زلزله را روي سرشان احساس مي‌کنند.» ۷۰ زلزله بالاي ۵,۵ ريشتر طي نيم‌قرن در کرمان اتفاق افتاده است؛ آماري که نشان مي‌دهد خيلي هم بيراه نيست اگر فکر کنيم زلزله براي کرماني‌ها به امري عادي اما درعين‌حال نگران‌کننده تبديل شده است. زمين‌لرزه بم، يکي از مهيب‌ترين زمين‌لرزه‌ها در ايران و جهان از نظر ميزان تلفات بود که پنجم دي ۸۲ روي داد و طبق آمار رسمي، ۲۶ هزار و ۲۷۱ نفر در اين حادثه کشته شدند و ۴۰ هزار زخمي و صد هزار آواره برجاي گذاشت؛ آماري که البته برخي معتقد بودند آمار واقعي قربانيان نيست. اسماعيلي، رئيس شوراي شهر بم در همان روزها گفته بود تعداد تلفات بيش از ۵۰ هزار نفر است. يک سال بعد اما بازهم زمين‌لرزه به سراغ کرماني‌ها آمد. چهارمين روز از اسفند سال ٨٣ بود که زلزله‌اي ۴/۶ ريشتري، زرند را ويران کرد. سال ۸۴ بازهم زمين‌لرزه به سراغ کرماني‌ها رفت و اين‌بار با قدرت ۶ ريشتر، ريگان را تکان داد. زمين‌لرزه‌هاي پياپي در کرمان، مسئولان را بر آن داشت تا اقداماتي درزمينه مقاوم‌سازي، پيشگيري و مديريت بحران در کرمان انجام دهند؛ اقداماتي که نه‌تنها به‌طور کامل انجام نشد بلکه بازسازي مناطق زلزله‌زده را نيز به تأخير انداخت.
کرمان آسيب‌پذير، حاشيه‌نشينان آسيب‌پذيرتر
حاشيه‌نشين‌ها هميشه بي‌دفاع‌ترين‌ها در مقابل بلاياي طبيعي بوده‌اند. سيل و طوفان که بيايد، اول خانه‌هاي آنها ويران مي‌شود. زمين‌لرزه قبل از همه خانه‌هاي خشت و گلي آنها را روي سرشان خراب مي‌کند و تسهيلات دولتي، ديرتر از همه به آنها مي‌رسد. خيلي‌هایشان حتي توان بازپرداخت تسهيلات را ندارد و هيچگاه براي دريافت آن حتي اقدام نکرده‌اند. ابوالقاسم سيف‌اللهي، معاون عمراني استانداري کرمان، وضعيت حاشيه‌نشينان و مناطق روستايي را در برابر زمين‌لرزه، ايده‌آل ارزيابي نمي‌کند و مي‌گويد: «بيشترين خسارت‌ها هميشه در مناطق حاشيه‌اي بوده؛ حاشيه‌نشينان همواره آمار تلفات در بلاياي طبيعي را افزايش مي‌دهند و اين براي اين است که در خانه‌هاي آنها هيچ‌کدام از اصول ساخت‌وساز رعايت نشده است.»
او درباره مقاوم‌سازي در استان کرمان مي‌گويد: «اصل بر اين بوده که همه ساختمان‌ها مقاوم ساخته شوند و تا حد زيادي اين اتفاق افتاده است؛ سازمان نظام‌مهندسي، اين وظيفه را برعهده داشته و طبق آماري که اعلام کرده، همه ساختمان‌ها با ايمني کامل ساخته شده‌اند.» سيف‌اللهي در حالي وضعيت ايمني و مقاوم‌سازي ساختمان‌ها در استان کرمان را مطلوب ارزيابي مي‌کند که در دی ماه سال گذشته پس از زمين‌لرزه‌هاي پياپي در زرند، حسين اميري، نماينده مردم زرند در مجلس از پيگيري وعده‌هاي مسئولان دولتي درباره تسهيلات به شهروندان زرندي براي اعطاي تسهيلات انتقاد کرده و گفته بود: با توجه به وضعيت فعلي ساختمان‌ها و زلزله‌خيزبودن زرند بايد تأمين اعتبار بازسازي زرند در اولويت کاري مسئولان قرار گيرد.
بم نبايد در محل قبلي ساخته مي‌شد
پس از زلزله مهيب بم، ۹۰ درصد شهر به‌کلي تخريب شد. در روزهاي پس از زمين‌لرزه آنچه در بم وجود داشت فقط خرابه‌هاي سيماني خانه‌ها بود و هيچ اثري از آن شهر باشکوه باستاني ديده نمي‌شد. همان روزها بود که برخي مسئولان استان کرمان پيشنهاد سخت بم در مکان ديگري را دادند؛ پيشنهادي که با مخالفت سرسختانه برخي مسئولان و مردم بم هيچگاه پيگيري نشد. حبيب الهي‌نيکزادي، نماينده مردم بم در مجلس، يکي از پيشنهاددهندگان بوده و حالا هنوز هم معتقد است تصميم درست درباره ساخت بم گرفته نشده و ساخت شهر جديد در محل قبلي اشتباهي جبران‌ناپذير بوده است: «ساخت شهر روي گسل قبلي مي‌تواند باز هم بم را به يک ويرانه تبديل کند، ساخت شهر در مکاني ديگر مي‌توانست بم را به شهر مدرني تبديل کند که شهرسازان اروپايي درخواست ساخت آن را کرده بودند؛ اين کار هم تکنيک ساخت شهرهاي ايمن را به ما آموزش مي‌داد و هم هزينه‌ها و بدهي‌هاي سنگين براي ساخت روي دست مردم نمي‌گذاشت.»
يکي از دلايل مخالفت مردم با ساخت بم در مکاني جديد، علاقه آنها به شهرشان بوده؛ شهري که هزاران خاطره تلخ و شيرين در خيابان‌هاي آن داشته‌اند و نمي‌توانستند ويرانه‌هاي آن را رها کنند و جاي ديگري زندگي کنند. نيکزادي اما معتقد است دراين‌زمینه بايد عقلاني عمل مي‌شد زيرا تصميم احساسي باز هم مردم بم را دچار مشکل خواهد کرد.
نيکزادي درباره ايمني و آمادگي استان کرمان براي مقابله با زمين‌لرزه‌هاي احتمالي مي‌گويد: «استان کرمان از دو بافت تشکيل شده؛ بافت فرسوده که اطمينان داشته باشيد حتي يک درصد هم در برابر زلزله مقاوم نخواهد بود و بافت جديد. به اعتقاد او به بافت جديد هم فقط در صورتي مي‌توان اعتماد کرد که نظارت‌هاي قانوني انجام گرفته باشد اما آنچه تجربه نشان داده، به نظر نمي‌رسد بيش از ۵۰ درصد بافت جديد هم در مقابل زلزله مقاوم باشد.
زلزله غيرقابل پيش‌بيني اما قابل پيشگيري
بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسي مي‌گويد که اين علم هنوز توانايي پيش‌بيني زلزله را ندارد اما مي‌توان با پيشگيري، تلفات اين بلاي طبيعي را به حداقل رساند. به گفته عکاشه باوجوداينکه ايران، کشور زلزله‌خيزي است اما تاکنون تدابير اساسي درباره مقابله با آن انديشيده نشده است.
او می‌گوید که مقاوم‌سازي ساختمان‌ها يکي از مهم‌ترين راه‌هاي به‌حداقل‌رساندن خسارت‌هاي زمين‌لرزه است: «درست است که زمين‌لرزه خبر نمي‌کند اما مي‌توان مناطق زلزله‌خيز را شناسايي و آنها را در برابر خطرات مقاوم کرد. ژاپن هم مانند ايران زلزله‌خيز است اما مي‌بينيم که زمين‌لرزه‌هاي ۶ ريشتري در اين کشور هيچ خسارتي به بار نمي‌آورد و دليلش اين است که زمين‌لرزه در کشور ما به يک امر قضاوقدري تبديل شده، درحالي‌که بايد به اين موضوع توجه داشت که ايمن‌سازي و پيشگيري مي‌تواند در کاهش تلفات و خسارت‌ها نقش جدي داشته باشد.»
در کرمان هر ۱۰ سال يک‌بار طبق آمار يک قرن گذشته يک زمين‌لرزه بالاي ۶ ريشتر روي داده است. کارشناسان مي‌گويند ۹۸ درصد از مناطق جمعيتي استان کرمان تحت‌تأثير گسل‌ها هستند و فقط بخش کوچکي از شهرستان سيرجان از اين امر مستثناست. اين موضوع نشان مي‌دهد استان کرمان به‌شدت نيازمند مديريت بحران و پيشگيري در مقابل خطرات زلزله است.
