کودک؛ از نگاه کنوانسیون حقوق کودکان
کودکان یکی از آسیبپذیرترین گروه جامعه بوده و قادر به دفاع از حقوقشان نمیباشند. از این رو، دراکثر کشورها به گونه گسترده حقوق کودکان نقض میشود. شدت نقض حقوق کودکان متاسفانه در کشورهای فقیر و جهان سوم بیشتر است.
افزون بر آن کودکان نه تنها از حقوق اساسیشان برخوردار نیستند بلکه، همواره مورد خشونت و آزار و اذیت قرار میگیرند.
اساسا برای رسیدن به یک جامعه سالم و مترقی، دولتها و والدین مسئولیت دارند که از کودکان حمایت کنند و مراقبتهای لازم و جدی را بعمل آورند.
اما در این مقاله میخواهیم بدانیم در خصوص حقوق کودکان چه اقداماتی صورت گرفته و آیا ایران هم خود را ملزم به رعایت حقوق کودکان میداند؟
کنوانسیون حقوق کودک
پیماننامه حقوق کودک یک کنوانسیون بینالمللی است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان میکند. دولتهایی که این معاهده را امضا کردهاند موظف به اجرای آن هستند و شکایتهای راجع به آن به کمیته حقوق کودکان ملل متحد تسلیم میشود.
کودک، از نگاه کنوانسیون حقوق کودک
حقوق کودکان مجموعهای ازحقوق بشر ویژه کودکان است، که بر پشتیبانی و نگهداری از افراد جوان تمرکز دارد. کنوانسیون حقوق کودک، یک کودک را به عنوان فردی که به سن هجده سال نرسیده است تعریف میکند.
دولتهایی که این معاهده را امضا کردهاند موظف به اجرای آن هستند و شکایتهای راجع به آن به کمیته حقوق کودک ملل متحد تسلیم میشود.
این کنوانسیون در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت. تا کنون ۱۹۳ کشور «تمام اعضای ملل متحد به جز ایالات متحده آمریکا و سومالی» این سند را امضا کردهاند و در ۱۴۰ کشور اجرا میشود. و به این ترتیب مقبولترین سند حقوق بشر در تاریخ است.
در ادامه به بررسی سابقه کنوانسیون و شرایط آن میپردازیم.
سابقه کنوانسیون
کنوانسیون حقوق کودکان، اولین قدم قانونی برای حمایت از کودکان پس از جنگ جهانی اول و در سال ۱۹۲۴ بود که به علت پیامدهای جنگ و آسیبهایی که از این راه بر کودکان وارد آمد، توسط جامعه ملل در ژنو تنظیم گردید.
این کنوانسیون بیشتر در زمینه تغذیه، بهداشت، مسکن برای کودکان جنگ زده و آواره و حمایت آنان در برابر آسیبهای جسمی و روانی ناشی از جنگ بود.
این پیمان نامه براساس تجربیات ملی، نژادی، سیاسی و مذهبی جمع آوری شده است.
به گزارش جامجم آنلاین، حقوق کودکان مواردی همچون داشتن حق سلامت، تحصیل، خانواده، بازی کردن و تفریح است.
این موارد حداقل استاندارد برای زندگی کودکان محسوب میشوند.
نکته بسیار مهم این است که هر کودکی در جهان باید از هرگونه تحقیر، توهین وآسیب بدنی به دور باشد. اما این نکته را باید در نظر داشت، که حقوق کودکان براساس نیازهای انسانی که در طول زمان رشد میکنند، تغییر میکند.
حال در این نوشتار به بیان چند اصل مهم این کنوانسیون میپردازیم، تا ببینیم در خصوص حقوق کودکان به چه موضوعاتی پرداخته شده است.
۴ اصل اولیه حقوق کودکان
مهمترین مواد حقوق کودکان در کنوانسیون به شرح زیر میباشد:
ماده ۲
منع تبعیض
ماده ۳
مصالح عالیه کودک
ماده ۶
حق حیات کودک
ماده ۱۲
حق شنیده شدن نظر کودک
پیشنهاد مطالعه
این ۴ اصل اولیه به قرار زیر هستند:
۱٫ تبعیضی در کار نیست.
به عنوان مثال هر کودک بدون در نظر گرفتن جنس، نژاد، ملیت، مذهب، معلولیت، نسب و دیگر موارد باید از حقوق برابری برای تحصیل کردن برخوردار باشد.
۲٫ منافع کودک باید در همه اقدامات و تصمیمات مربوطه، منافع کودک در اولویت باشد.
برای مثال وقتی تصمیمات بر مبنای بودجه یک دولت حقوق کودکان را تحت تاثیر قرار میدهد، همان دولت باید به این موضوع توجه کند که چه تمهیداتی را به کار ببرد که کمترین تاثیر بر روی حقوق کودکان گذاشته شود و چگونه مشکلات ناشی از بودجه بر روی حقوق کودکان تاثیر نگذارد.
۳٫ حق بقا و توسعه، اهمیت حیاتی اطمینان از دسترسی به خدمات اساسی؛
به عنوان مثال کودکی که دارای معلولیت است باید حقوقی برابر با سایر کودکان در زمینهی دستیابی به شرایط تحصیلی و مراقبتهای سلامت و پزشکی داشته باشد.
۴٫ صدای کودک باید شنیده شود و چیزی که میگوید باید مورد اهمیت قرار گیرد.
ایران هم به این کنوانسیون ملحق شده است، اما آیا به همهی مواد آن عمل میکند؟
کودکان در ایران از چه جایگاهی برخوردارند؟!
کنوانسیون حقوق کودک در ایران تا چه اندازه اجرا میشود؟
کودکان در ایران از جایگاه بسیار متزلزلی برخوردارند. بطوری که به کودک به عنوان یک موجود مستقل توجه نمیشود و حتی سادهترین حقوق آنان نادیده گرفته میشود.
ایران از سال ۱۳۷۳ به پیمان نامه حقوق کودکان پیوسته است. اما حقوق کودکان در ایران با مسائلی مانند موارد زیر درگیر است:
- کار کودکان
- مجازات و اعدام کودکان «پایین بودن سن مسئولیت کیفری در قوانین ایران»
- ازدواج قانونی کودکان
- استفاده از کودکان در نظامیگری
از نکات مثبت حقوق کودکان در ایران این است که براساس قانون اساسی ایران، آموزش و پرورش برای همه کودکان و نوجوانان ایرانی تا دورهی متوسطه رایگان است و دولت وظیفه دارد امکان تحصیل را برای همگان از طریق وزارت آموزش و پرورش فراهم کند.
طبق آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۲ بیش از ۲۴۰۰ مورد، تنبیه کودکان به انجمن حمایت از حقوق کودکان ایران گزارش شده است. انجمن حمایت از حقوق کودکان که خط مشاوره تلفنی “صدای یارا“ را اداره میکند، میگوید ۵۵% کودکان، تنبیه روانی و عاطفی و ۴۵% مورد تنبیه بدنی قرار گرفتهاند.
نقش دولت در زمینه اجرای مفاد کنوانسیون
کنوانسیون حقوق کودک در ایران با وجود تغییرات زیاد از جانب دولت ایران که باعث از دست رفتن صورت اولیه و اصلی آن شده است، همچنان آنطور که باید و شاید اجرا نمیشود، و دولت در این زمینه نقش اساسی دارد، زیرا:
۱٫ دولت جمهوری اسلامی ایران کنوانسیون حقوق کودک را به صورت مشروط پذیرفته است.
۲٫ مواردی مغایر با این کنوانسیون در قانون مدنی خود به آن افزوده است، که این قوانین در بسیاری از موارد سادهترین حقوق کودک را نادیده میگیرد.
۳٫ دولت به وظایف خود در همان حدی که خود پذیرفته و در قوانین داخلیاش آورده، عمل نمیکند.